MGA KABIHASNANG NAGMULA SA HILAGANG ASYA (Imperyong Mongol)

Sa kasalukuyan, ang Mongolia ay ibinibilang na bahagi ng Silangang Asya. Ito ay dahil ang Inner Mongolia ay nasa ilalim ng China. Subalit sa kasaysayan, ang Mongolia ay kabilang sa Hilagang Asya. Kakaiba ang kultura at takbo ng kasaysayan ng mga Mongol kung ihahambing sa mga Tsino, Hapones, at Korean.

Ang Hilagang Asya ay tirahan ng mga nomadikong pastoral na pangkat ng tao simula pa noong panahong neolitiko. Dahil sa particular na kpaligiran nito, lumitaw ang kulturang mandirigma. Pananakop ang batayan ng pagbuo ng mga estado sa Hilagang Asya. Militarisado ang kabihasnan ditto at talamak ang mga labanan.

Sa kabila ng nabanggit ay bukas ang loob at mapagtangkilik sila sa mga impluwensiya ng ibang kabihasnan. Halimbawa nito ang pagyakap nila sa Islam ng Kanlurang Asya at Buddhism ng Timog Asya habang patuloy pa rin ang katutubong relihiyon, ang shamanism. Nakasentro sa relihiyong ito ang Shaman na pinaniniwalaang may control at ugnayan sa mga espiritu. Sinasabing may angking mahika ang shaman na kaniyang ginagamit sa pagpapagaling ng maysakit at pagkontrol ng mga pangyayari.

Ang mga Hun at Xiongnu

Ang Hun at Xiongnu ay estadong pantribo. Namayani ito noong Panahong Neolitiko hanggang sa kalagitnaan ng ika-12 siglo. Ang Hun at Xiongnu ay mga nomadikong pastoral na pangkat at paminsan-minsan ay nagtatanim din ng buti Nanirahan ang Xiongnu sa hilagang bahagi ng China. Ang kanilang sistemang political ay nakabatay sa mga dakilang hari ay sina Maodun at Attila.

Ang Imperyong Mongol

Sa mga huling dekada ng ika-12 siglo, ang mga Mongol ang pinakamalakas na pangkat-nomadiko sa gitnang Asya. Nagmula ang mga ito sa Mongolia na may hiwa-hiwalay na kagubatan at steppe sa hilagang kanluran ng China.

Tulad ng ibang nomadikong pangkat, nahati ang mga Mongol sa mga angkan. Noong dakong 1200, matagumpay na napag-isa ng isang pinunong Mongol ang mga angkan sa kaniyang pamamahala. Siya si Temujin na nagging Genghis Khan o “pinunong pandaigdig” noong 1206. Sa loob ng 26 na taon, pinangunahan niya ang pagsakop sa malaking bahagi ng Asya.

Nang mamatay si Genghis Khan noong 1227 dahil sa karamdaman, ipinagpatuloy ng mga sumunod na pinuno ang pagpapalawak ng teritoryo ng Imperyong Mongol. Mula sa China ay umabot hanggang sa Poland sa Europe ang lawak ng imperyo.

Ipinagpatuloy ni Ogedei (Ogodei), anak ni Genghis Khan, ang pamamahala sa imperyo mula 1229 hanggang 1241. Pagkaraan nito, hinati ang Imperyong Mongol sa apat na bahagi na tinawag na khanate.

Sa pagdaan ng panahon, naimpluwensiyahan ang mga Mongol ng pamumuhay ng mga tao na kanilang sinakop. Halimbawa nito ang pag-aankop ng sistemang political ng China sa Great Khanate, at pag-anib sa Islam ng mga Mongol sa Ilkhanate at Golden Horde.

Mula sa kalagitnaan ng ika-13 hanggang ika-14 na siglo, napanatili ang kaayusan at kapayapaan sa imperyong Mongol. Ligtas ang paglalakbay, aktibo ang kalakalan, at mapayapa ang lipunan sa malaking bahagi ng imperyo. Ang panahong ito ay tinawag na Pax Mongolica o “Mongol Peace”.

Pananalakay ni Timur

Nagmula sa Khanate of Chagadai ang pamilya ni Timur. Tinangka niyang bunuo ng bagong imperyo. Nasakop ni Timur ang Persia at Mesopotamia. Tinalo niya ang Golden Horde na nasa timog ng Russia at sandaling nasakop ang India.

Malupit si Timur sa pagsalakay. Sinira ng kaniyang hukbo ang mga paaralan, palasyo, at iba pang mahahalagang gusali. Iniutos niyang pagpatungin sa isang malaking piramide ang may isang libong ulo ng mga pinaslang na biktima. Susi sa kaniyang tagumpay ang malakas na puwersang military at mga espiyang nagbigay ng impormasyon hinggil sa mga rutang tatahakin. Sa kabila nito, nakilala rin si Timur bilang tagapagtaguyod ng sining at arkitektura at pagsasama ng mga simbolo at disenyong Islamiko sa kanyang imperyo. Ang teritoryong nasakop ni Timur ay hindi nanatiling buo nang siya ay mamatay noong 1405. Ito ay dulot na rin ng tunggalian at agawan sa trono ng kaniyang mga anak at kamag-anak.