Kabihasnang Sumerian

Umunlad ang kauna-unahang kabihasnan sa daigdig sa mga lungsod ng Sumer. Matatagpuan ito sa Mesopotamia.

Kalagayang Heograpikal ng Mesopotamia

Sa malaking bahagi ng kasalukuyang Iraq matatagpuan ang Mesopotamia. Kabilang ito sa tinatawag na Fertile Crescent, isang sinaunang rehiyon ng Asya na may matabang lupain at lumalandas mula Persian Gulf hanggang Mediterranean Sea. Sa pook na ito dumadaloy ang kambal na ilog na Tigris at Euphrates. Hinango ang pangalang “Mesopotamia” sa dalawang salitang Grek na mesos at potamos na nangangahulugang pagitan a ilog, kung kaya’t ang Mesopotamia ay tinaguriang “Lupain sa Pagitan ng Dalawang Ilog.”

Napaliligiran ang Fertile Crescent at Mesopotamia ng mga likas na hangganan. Nasa hilagang-kanluran nito ang Taurus Mountains samantalang nasa hilagang-silangan ang Zagros Mountains. Nasa timog na bahagi naman ang Syrian Desert at Arabian Desert. Ang Persian Gulf at Mediterranen Sea ang nasa magkabilang  dako ng Fertile Crescent at Mesopotamia.

Naging mabuti ang dulot ng mga ilog Tigris at Euphrates kung kaya’t naging kaiga-igaya ang rehiyon upang panirahan ng mga sinaunang tao at makapagtatag ng mga pamayanan sa Mesopotamia.

Sa kabila ng kabutihang dulot ng mga ilog sa mga nanirahan sa Mesopotamia, hindi maikakailang naging suliranin din ang pag-apaw ng kambal na ilog. Nagdulot ito ng malawakang pagbaha na ikinasira ng mga pananim at maging ng mga tirahan, at pagkasawi ng mga taga Mesopotamia. Dahil dito, natutuhan nilang gumawa ng Sistema ng patubig sa mga panahon ng tagtuyot at protektahan ang mga pananim mula sa matitinding pagbaha.

Bukod sa mainanm na lupang pansakahan at yamang tubig na handog ng Tigris at Euphrates, may kabutihang dulot din ang pagkakaroon ng Mesopotamia ng mga likas na hangganan. Ang mga kabundukan sa hilaga, dagat sa silangan at kanluran, at disyerto sa timog ang nagsilbing hadlang laban sa mga dayuhang nais sumakop sa Mesopotamia. Hindi naging madali para sa mga mananakop na mapabagsak ang Mesopotamia dahil kinailangan pa nilang tawirin ang mga anyong lupa at anyong tubig na ito bago tuluyang masakop ang Mesopotamia.

Kasaysayan at Pamumuhay sa Kabihasnang Sumerian

Ang pagdating at paninirahan ng mga sinaunang tao sa timog na bahagi ng Fertile Crescent ang simula ng kasaysayan ng Mesopotamia. Sa pagitan ng 3500 B.C.E. at 3000 B.C.E., umunlad ang mga pamayanan at naging lungsod ang mga ito. Tinawag ang rehiyong ito bilang Sumer at ang mga nanirahan dito bilang Sumerian.

Binuo ang Sumer ng mga lungsod-estadong nagsasarili at may malayang paraan ng pamamahala. Pinahalagahan ng mga Sumerian sa bawat lungsod-estado ang kanilang kalayaan at handing makipaglaban kung ang kalayaang ito ay nasa panganib. Ilan sa mga tanyag na lungsod-estado ng Sumer ang Kish, Ur, Larak, Nippur, at Lagash.

 Sa kabila ng kani-kaniyang pamamahala, nagkaisa naman ang mga Sumerian sa iba’t ibang lungsod-estado pagdating sa paraan ng pamumuhay. Ilang patunay nito ang sama-sama nilang pagkontrol sa mga pagbaha dulot ng pag-apaw ng tubig sa kambal na ilog, iisang pagsamba sa kanilang mga diyos, at aktibong paglahok sa kalakalan sa pagitan ng mga lungsod-estado.

Ang pagkakaimbento ng Sistema ng pagsulat ang isa sa pinakamahahalagang salik sa tagumpay ng mga Sumerian bilang mga unang tagapagtaguyod ng kabihasnan. Tinatawag na cuneiform ang paraan ng pagsulat ng mga Sumerian.

Ayon sa ilang historyador, naimbento ang cuneiform nang magsimulang magtala ang mga Sumerian ng mga labis na produkto mula sa pagsasaka.

Gumamit sila ng pinatulis na tangkay ng damo sa pagsulat ng mga simbolo sa basang clay tablet. Naging permanenting tala ang nasabing clay tablet matapos matuyo.

Ang pinakamatandang clay tablet na natuklasan sa Sumer ay ipinagpalagay na ginawa noong 3500 B.C.E. Naglalaman ito ng mga simbolo ng mga bagay na kanilang nakikita. Paglaon, umunlad ang mga simbolong ito hanggang sa maging tiyak ito para sa pagsulat.

Hindi lahat ng mga Sumerian ay may kakayahang magsulat ng cuneiform dahil lubhang masalimuot ang pag-aaral nito. Tinawag na scribe ang dalubhasa sa pagsulat ng cuneiform.

Mataas ang antas ng pamumuhay ng mga Sumerian. Ipinapalagay ng mga historyador na unang gumamit ng gulong ang mga Sumerian. Ito ay ginamit sa pagdala ng mga kalakal sa iba pang pook. Ang potter’s wheel ang nagpadali sa paggawa ng mga banga. Gumamit din ang mga Sumerian ng araro sa pagsasaka, at naglagay ng mga arko sa kanilang mga estruktura.

Ang kawalan ng pinunong makapag-iisa sa mga nagsasariling lungsod-estado ng Sumer at ang patuloy na paglalabanan para sa kapangyarihan ang naging sanhi ng paghina ng mga Sumerian sa Mesopotamia. Tuluyang napag-isa ang Sumer nang sakupin ang mga ito ng puwersang military mula sa Kish sa pangunguna ni Haring Sargon.

Buhay Sumerian

Wala silang pagkakaisang political kung kaya’t nagtayo sila ng nagtataasang pader palibot sa lungsod. Nagsilbi itong proteksiyon laban sa mga kaaway at mga nagnais na sakupin ang lungsod.

Sumamba sila sa maraming diyos at diyosa. Bawat lungsod-estado ay may natatanging diyos na pinag-alayan ng mga handog at sakripisyo. Dalawa nito sina Ishfar na diyosa ng pag-ibig at digmaan, at Enki na diyos ng tubig.

Isang mahalagang gusali sa Sumer ang pook-sambahan ng mgaSumerian, ang ziggurat na nangangahulugang ‘’bundok ng diyos’. Hugis piramide ito at may mga baiting na lumiliit habang papataas. Dito makikita ang bantayog ng kanilang diyos gayundin ang silid para sa kanilang pari.

Karaniwang yari sa luwad ang mga bahay sa Sumer. Isang palapag lamang ang taas ng mga bahay bagama’t ang mga maykaya ay nakapagpagawa ng dalawang palapag na tirahan.

Nagpatayo sila ng mga dike at kanal bilang bahagi ng Sistema ng patubig para sa kanilang sakahan at upang maibsan ang epekto ng pagapaw ng kambal na ilog.